Trên thị trường xây dựng hiện nay, sự thiếu vắng một cơ chế phù hợp đã tạo ra một loạt thách thức lớn đối với các doanh nghiệp trong ngành. Nếu không có những điều chỉnh và cải cách cần thiết, có nguy cơ trong vòng 5 năm tới, các nhà thầu xây dựng sẽ không còn tồn tại trên thị trường. Bài viết này sẽ phân tích các rào cản pháp lý, sự cạnh tranh và phá giá để hiểu rõ hơn về những khó khăn mà ngành xây dựng đang phải đối mặt.
Nhà thầu vướng ở rào cản pháp lý
Ngành xây dựng chiếm 7% GDP của cả nước với khoảng hơn 3000 doanh nghiệp đang hoạt động. Tuy nhiên, các doanh nghiệp này đang phải đối mặt với nhiều vướng mắc pháp lý. Theo ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam (VACC), luật pháp hiện hành chưa thật sự phù hợp với tính chất đặc thù “làm trước trả sau” của ngành, dẫn đến nhiều khó khăn trong việc vay vốn và thu hồi công nợ.
Ông Nguyễn Quốc Hiệp – Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam (VACC). (Ảnh: Nhật Bắc – Báo Đầu tư)
Những rào cản pháp lý đối với các nhà thầu
Hiện tại, để tham gia đấu thầu, nhà thầu phải có nhiều loại bảo lãnh như bảo lãnh dự thầu, bảo lãnh thực hiện hợp đồng, bảo lãnh tạm ứng và bảo lãnh bảo hành công trình. Tuy nhiên, các chủ đầu tư lại không bị ràng buộc bởi bất kỳ trách nhiệm hay bảo lãnh nào, tạo ra sự không công bằng trong các giao dịch.
Đầu tư tư nhân hiện chiếm khoảng 48% tổng mức đầu tư toàn xã hội, nhưng vẫn phải áp dụng các quy định của đầu tư công, dẫn đến nhiều công trình xây dựng gặp rắc rối về thanh toán. Ông Hiệp cho biết khoảng 85% các nhà thầu xây dựng hiện nay đều có công nợ lớn do phải vay tiền ngân hàng để mua nguyên vật liệu và trả lương cho công nhân nhưng lại không được thanh toán đúng hạn từ các chủ đầu tư.
Khoảng 85% các nhà thầu xây dựng Việt Nam hiện nay đều có công nợ. (Ảnh minh hoạ: Hoa Binh Construction Group)
Một ví dụ điển hình là Công ty TNHH Tập đoàn Xây dựng Delta, một trong những nhà thầu lớn của Việt Nam, đã hoàn thành công trình ở đường Lê Trọng Tấn, Hà Nội từ năm 2017 nhưng đến năm 2024 vẫn còn nợ 67 tỷ đồng không thể thu hồi. Tập đoàn Xây dựng Hoà Bình cũng đang gánh nợ đến 15.000 tỷ đồng với 25% là nợ xấu.
Kiến nghị và giải pháp
Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam đã kiến nghị nhiều lần về việc cần có cơ chế bình đẳng giữa chủ đầu tư và nhà thầu nhưng vẫn chưa được đáp ứng. Ông Hiệp cảnh báo rằng nếu không có sự thay đổi, 5 năm nữa sẽ không còn nhà thầu vì càng làm càng lỗ và nợ nần chồng chất.
Cuộc cạnh tranh, phá giá để tồn tại
Trước những khó khăn này, các nhà thầu buộc phải giảm giá sâu để trúng thầu, dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng về chất lượng công trình. Giảm giá sâu có thể khiến nhà thầu không thực hiện đúng cam kết, “ăn bớt” vật tư và nhân lực hoặc chấp nhận lỗ để tồn tại.
Giá nguyên vật liệu tăng quá mạnh gây nên sự cạnh trạnh không lành mạnh giữa các các nhà thầu. (Ảnh minh hoạ)
Ông Hiệp phân tích rằng nếu một nhà thầu thực hiện nghiêm chỉnh thì sẽ thu về mức lãi 4-5%. Nếu giảm giá đến 10%, họ sẽ phải cắt giảm chi phí vật liệu, nhân công hoặc chấp nhận lỗ. Trong bối cảnh kinh tế khó khăn, nhiều nhà thầu chấp nhận lỗ để có dòng tiền duy trì hoạt động.
Tiền lương và nguồn lực lao động
Tiền lương của kỹ sư và công nhân trong ngành xây dựng cũng là vấn đề nan giải. Nếu mức lương không đủ hấp dẫn, khó có thể thu hút và giữ chân nhân lực chất lượng cao.
Kết luận
Việc thiếu cơ chế phù hợp đang đặt ngành xây dựng vào tình trạng bấp bênh. Để giải quyết vấn đề này, cần có những cải cách pháp lý và cơ chế mới để tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà thầu hoạt động và phát triển bền vững. Hãy để lại bình luận, chia sẻ ý kiến của bạn và khám phá thêm các nội dung khác trên Realhub để cùng nhau hiểu rõ hơn về thị trường xây dựng Việt Nam.
